Τι έχει οδηγήσει στην εμφανή μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στην περιοχή;
Του Andreas Kluth
Από την εποχή του Χένρι Κίσινγκερ το 1974 έχει ένας υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ να ταξιδέψει τόσο μανιωδώς στη Μέση Ανατολή όσο το πράττει ο Άντονι Μπλίνκεν σήμερα.
Εδώ, χωρίς ιδιαίτερη σειρά, υπάρχει μια μερική μόνο λίστα με τις στάσεις του Μπλίνκεν στην περιοχή από τότε που η Χαμάς ξεκίνησε τo σαδιστικό της αφηνίασμα στις 7 Οκτωβρίου: Τελ Αβίβ (πολλές φορές), Κάιρο, Αμμάν, Άγκυρα, Ντόχα, Μανάμα, Άμπου Ντάμπι, Ριάντ, Ραμάλα και Βαγδάτη.
Όμως, ενώ η "διαμεσολαβητική διπλωματία" (shuttle diplomacy) του Κίσινγκερ (η φράση επινοήθηκε γι' αυτόν) μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ απέμπλεξε το Ισραήλ από τους Άραβες εχθρούς του και πρόβαλε την επιρροή της αμερικανικής υπερδύναμης μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, οι περιπλανήσεις του Μπλίνκεν στέλνουν ένα διαφορετικό μήνυμα. Είναι εκείνο μιας εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ ως χορογραφημένης και εν πολλοίς ανούσιας άσκησης σε άβολες φωτογραφικές εργασίες - ένα διπλωματικό kabuki χωρίς αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
Το αδιέξοδο των ΗΠΑ
Ούτε ο Μπλίνκεν ούτε το αφεντικό του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, μπορούν να κατηγορηθούν ευθέως και δίκαια γι’ αυτό το πενιχρό αποτέλεσμα. Ο Κίσινγκερ είχε το πλεονέκτημα να διαμεσολαβεί μεταξύ του Ισραήλ και των εχθρών του στη Συρία και την Αίγυπτο, ενώ ο Μπλίνκεν μπορεί να μιλά με το Ισραήλ και τρίτα μέρη, όχι όμως με τη Χαμάς.
Κι όμως ο Μπάιντεν και ο Μπλίνκεν - οι οποίοι είναι τόσο αφοσιωμένοι στην ασφάλεια του Ισραήλ όσο και οποιοσδήποτε Αμερικανός ηγέτης στα 75 χρόνια από την ίδρυση του εβραϊκού κράτους - συνεχίζουν να φαντάζουν αναποτελεσματικοί. Ο πρωταρχικός τους στόχος είναι να αποτρέψουν την εξάπλωση της σύγκρουσης στην ευρύτερη περιοχή ή ακόμα και την πυροδότηση ενός πολέμου μεγάλων δυνάμεων. Ο άμεσος στόχος, ωστόσο, ήταν να επιδειχθεί υποστήριξη προς το Ισραήλ, ενώ ταυτόχρονα να περιοριστούν οι Ισραηλινοί από το να προκαλέσουν ανθρωπιστική καταστροφή στη Λωρίδα της Γάζας.
Τελικά, αυτή η καταστροφή εκτυλίσσεται τώρα και χειροτερεύει μέρα με τη μέρα: ο αριθμός των σορών στη Γάζα ξεπερνά ήδη τις 10.000. Αυτός είναι ο λόγος που ο Μπλίνκεν έχει παρακαλέσει το Ισραήλ να προχωρήσει σε "ανθρωπιστικές παύσεις" της στρατιωτικής του δράσης. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει απλούστατα αγνοήσει αυτές τις εκκλήσεις, ρίχνοντας βόμβες οι οποίες καταστρέφουν τούνελ στη Γάζα και χτυπώντας μαχητές της Χαμάς και αμάχους μαζί. Δεν θα υπάρξει κατάπαυση του πυρός έως ότου η Χαμάς απελευθερώσει όλους τους ομήρους, είπε ο Νετανιάχου αυτή την εβδομάδα - το πολύ να υπάρξουν "τακτικού χαρακτήρα μικρές παύσεις, μια ώρα εδώ, μια ώρα εκεί".
Μια ώρα εδώ ή εκεί, ίσως, κάποια στιγμή, για να εκκενωθούν ολόκληρες πόλεις; Ο Νετανιάχου όχι μόνο σνομπάρει τις ΗΠΑ, αλλά και τις κάνει να φαίνονται υποκριτικές σε μεγάλο μέρος του κόσμου, από τις γειτονικές δυνάμεις μέχρι τους διαδηλωτές στη Δύση - συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διαδήλωναν μπροστά από τον Λευκό Οίκο το σαββατοκύριακο - και στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο. Δεν είναι άραγε οι ΗΠΑ, τασσόμενες στο πλευρό του Ισραήλ χωρίς να το περιορίζουν, που εφαρμόζουν ένα διαφορετικό ανθρωπιστικό πρότυπο στη Γάζα από εκείνο που προτρέπουν τον κόσμο να υπερασπιστεί στην Ουκρανία;
Ο Νετανιάχου και η πιθανή τραγωδία
Ακόμα κι αν αυτό το χάος φαίνεται να αποδεικνύει την υποκρισία της Αμερικής, εκείνο που πραγματικά δείχνει είναι ότι η Ουάσιγκτον είτε αδυνατεί είτε δεν θέλει να κάνει χρήση διπλωματικών μοχλών πίεσης προς το Ισραήλ. Αυτό μπορεί να ακούγεται περίεργο, καθώς οι ΗΠΑ, σωρευτικά από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουν στείλει περισσότερη βοήθεια στο Ισραήλ παρά σε οποιαδήποτε άλλη χώρα - και αυτόν τον μήνα πρόσφεραν άλλη μια μεγάλη δόση υλικής αρωγής. Η Ουάσιγκτον φυλά επίσης τα νώτα του Τελ Αβίβ στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και στην παγκόσμια πολιτική σκηνή γενικά. Πώς θα μπορούσε ο Νετανιάχου να θέσει σε κίνδυνο αυτού του είδους τη σχέση;
Κι όμως το κάνει - και άρχισε να το κάνει πολύ πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Για μεγάλο μέρος του τρέχοντος έτους, ο ίδιος ο πρωθυπουργός του Ισραήλ και οι εξτρεμιστές εταίροι του στον κυβερνητικό συνασπισμό προσπαθούσαν να ευνουχίσουν τον δικαστικό κλάδο και το κράτος δικαίου στη χώρα και να θάψουν ό,τι είχε απομείνει από το αμερικανικό και αραβικό όραμα για λύση δύο κρατών στην παλαιστινιακή σύγκρουση. Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθούσε να μεσολαβήσει για την ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, ο "Μπίμπι" ήταν απασχολημένος με τον εποικισμό σε περιοχές της Δυτικής Όχθης με εβραίους εποίκους.
Σε αντάλλαγμα, ο Μπάιντεν τιμώρησε τον Νετανιάχου με το… να μην τον προσκαλέσει στον Λευκό Οίκο. Αυτό είναι όλο. Και ο Νετανιάχου ήξερε τι έκανε. Έναν χρόνο πριν από τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, οι Ρεπουμπλικανοί ανυπομονούν να επιτεθούν στον Μπάιντεν για ταλαντεύσεις έναντι του Ισραήλ. Ως έχουν τα πράγματα, ο Μπάιντεν αντιμετωπίζει τώρα το πολιτικό δίλημμα να χάσει όχι μόνο τη σιωνιστική δεξιά, αλλά και νέους, αριστερούς και φιλοάραβες ψηφοφόρους - για να μην αναφέρουμε τον Παγκόσμιο Νότο που προσπαθεί να αποσπάσει από την Κίνα (και τη Ρωσία) στον μεγαλύτερο γεωπολιτικό ανταγωνισμό της εποχής μας.
Η πραγματικότητα, έναν μήνα μετά την επίθεση της Χαμάς, είναι ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ κινδυνεύει να γίνει παράπλευρη απώλεια στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Ο Μπάιντεν και ο Μπλίνκεν αποδεικνύονται απρόθυμοι να επιβάλλουν, όταν χρειάζεται, κόστος ή συνέπειες σε έναν σύμμαχο, το Ισραήλ, ενώ προσπαθούν να υποστηρίξουν, αλλά και να διαχειριστούν και να συγκρατήσουν, άλλους φίλους, όπως η Ουκρανία εναντίον της Ρωσίας, η Ταϊβάν εναντίον της Κίνας ή η Νότια Κορέα εναντίον της Βόρειας.
Η έκδοση 2023 της αμερικανικής διαμεσολαβητικής διπλωματίας, σε αντίθεση με την πρωτότυπη του 1974, είναι πιθανό να καταλήξει σε παγκόσμια τραγωδία.
* το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Bloomberg και στο Capital.gr
