«Μια φορά κι έναν καιρό, την ώρα που η ανοιξιάτικη δροσούλα υποδεχόταν τον λαμπερό ήλιο, σκιές πανύψηλες και επιβλητικές ορθώνονταν πάνω από το ερειπωμένο εκκλησάκι Του Αγίου Χαραλάμπους.

Γιώτας Χριστοφόρου | 29/03/20 

Οι Στρατιώτες – Σκιές ετοιμάστηκαν για την μάχη. Ήταν γραφτό αυτή η μάχη του Χατζημιχάλη Νταλιάνη και των Οθωμανών Τούρκων να αφήσει ολοζώντανη την σελίδα του βιβλίου της ιστορίας. Και να σήμερα που βγήκαν ξανά οι Δροσουλίτες για να επιβεβαιώσουν τον θρύλο τους! Πίσω τους ακόμη κρατούν χιονισμένα τα Λευκά Όρη. 

Η πεδιάδα των Σφακίων που απλώνεται στα πόδια τους, καλωσορίζει το φαράγγι της Ίμπρου μήκους 6χλμ. με μια ομορφιά άγρια που τα λέει όλα.  Μήκους 2χλμ. το φαράγγι του Κατρέ πήρε το όνομα του από τον γιο του Μίνωα τον Κατρέα, ακολουθεί και αυτό την ίδια άγρια ομορφιά. Γύρω από τα περήφανα Σφακιά υπάρχουν αρκετά ακόμη φαράγγια με πιο γνωστό το φαράγγι της Σαμαριάς το οποίο έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός. Άλλωστε και το όνομα Σφακιά σύμφωνα με μια εκδοχή σημαίνει φαράγγι ή χάος από τη λέξη Σφάξ. Στα απόκρημνα βράχια των φαραγγιών επιβλέπουν από ψηλά τον τόπο τους τα Κρητικά αγριοκάτσικα που κατά πως φαίνεται λατρεύονταν από την αρχαιότητα, ενώ αποτελούν και το σύμβολο των Σφακίων. Ενώ ακόμη πιο ψηλά στα πελάγη του ουρανού πετάει ο γυπαετός της Κρήτης με τις τεράστιες φτερούγες του που φτάνουν τα 2,8μ. αποτελεί ένα από τα σπανιότερα είδη της Ευρώπης. Κι αν τα φαράγγια μετρούν σε αριθμό τα δέκα, τα σπήλαια μόνο στα Σφακιά είναι 260. Σπουδαίας αρχαιολογικής σημασίας είναι το σπήλαιο που βρίσκεται κοντά στο ορεινό χωριό Ασφένδου με βραχογραφίες που ανήκουν στην Νεολιθική εποχή. 

Ξαναγυρνώντας στο μυστηριώδες κάστρο του Φραγκοκάστελου, την ώρα που  όλη η Κρήτη ήταν υπό την κυριαρχία των Βενετσιάνων, χρονολογικά το 1204μ.χ και ιστορικά όταν η Βασιλεύουσα υπέστη την Δ΄ Σταυροφορία οι κάτοικοι των Σφακίων ξεχώρισαν για την ανυπακοή τους και την άρνηση τους να υποδουλωθούν. Επαναστάτες μέχρι τέλους δεν λύγισαν ποτέ στους κατακτητές τους. 

Στο μικρό τότε κάστρο των Σφακίων, νότια της Δυτικής Κρήτης, ζούσε μια όμορφη αρχοντοπούλα με χρυσά μαλλιά. Ο Βενετσιάνος Καπουλέτο που την είδε στην πηγή την ερωτεύθηκε και κατέβηκε από το άλογο του για να την φιλήσει. Η χαστουκιά  του χεριού της όμως πιο δυνατή κι από τσεκούρι, τον έκανε να αγριέψει τόσο που να θέλει να την σκοτώσει. Αντί για αυτό ένα μεγάλο κομμάτι της μακριάς πλεξούδας της αιχμαλωτίστηκε από το μαχαίρι του μέσα στη χούφτα των χεριών του.  Και τότε άρχισε η επανάσταση και οι Σφακιανοί σκότωσαν τον Καπουλέτο. Στο βυζαντινό εκκλησάκι Της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας που βρίσκεται στο φαράγγι της Σαμαριάς βρέθηκαν θαμμένα τα μαλλιά της χρυσομαλλούσας, γιατί εκεί παλιά ήταν μοναστήρι και η κοπέλα μετά από το κακό που δημιούργησε χωρίς να το θέλει, κατέφυγε εκεί και έγινε μοναχή. Στα χρόνια που πέρασαν οι Βενετσιάνοι φοβούμενοι και από τις νέες εξεγέρσεις των ανυπότακτων Σφακιανών αλλά και από τις επιδρομές πειρατών αποφάσισαν να κτίσουν ένα κάστρο που θα τους προστάτευε με τον κάλλιστο τρόπο. Τα πρώτα θεμέλια του Φραγκακάστελου κτίστηκαν εν έτη 1371 και πέρασαν τα πάνδεινα από τους ντόπιους μέχρι να στεριώσουν και να κτιστεί το επιβλητικό κάστρο. Την ίδια περίοδο κτίστηκε και το εκκλησάκι Του Αγίου Νικήτα, που εορτάζει κάθε 15 Σεπτεμβρίου και τιμάται από τους Σφακιανούς με τα ήθη και έθιμα του τόπου τους. Το Φραγκοκάστελο ξαναήρθε στο προσκήνιο με αφορμή τον επαναστάτη οπλαρχηγό Ιωάννη Δασκαλογιάννη όταν εκεί οδηγήθηκε από τους Τούρκους για να παραδοθεί και έπειτα να βρει μαρτυρικό θάνατο.

Κι ύστερα ήρθαν οι Δροσουλίτες που θέριεψαν την φαντασία του ανθρώπινου νου και ξεγέλασαν ακόμη και τους Γερμανούς το 1940 οι οποίοι νόμισαν πως οι σκιές είναι ό εχθρός και άρχισαν να  βομβαρδίζουν»