Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θεωρούνται ως επί το πλείστον καλά για τη δημοκρατία σε πολλά έθνη, αλλά οι ΗΠΑ είναι μια σημαντική διαφορά
Καθώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο στρέφονται όλο και περισσότερο στο Facebook, το Twitter, το WhatsApp και άλλες πλατφόρμες για να λάβουν τα νέα τους και να εκφράσουν τις απόψεις τους, η σφαίρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει ένας νέος δημόσιος χώρος για συζήτηση –και συχνά πικρά διαφωνίες– για πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Και στο μυαλό πολλών αναλυτών, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας από τους κύριους λόγους για την φθίνουσα υγεία της δημοκρατίας στα έθνη σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, όπως δείχνει μια νέα έρευνα του Pew Research Center σε 19 προηγμένες οικονομίες, οι απλοί πολίτες βλέπουν τα social media ως εποικοδομητικό και καταστροφικό συστατικό της πολιτικής ζωής και γενικά οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είχαν πράγματι θετικό αντίκτυπο στη δημοκρατία. Σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, ένας διάμεσος 57% λέει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν περισσότερο θετικά για τη δημοκρατία τους, με το 35% να λέει ότι ήταν κάτι κακό.
Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διακρατικές διαφορές σε αυτό το ζήτημα και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σαφές ότι το πλεονέκτημα: Μόλις το 34% των ενηλίκων των ΗΠΑ πιστεύουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν καλά για τη δημοκρατία, ενώ το 64% δηλώνει ότι είχε κακό αντίκτυπο. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ είναι ακραίες τιμές σε μια σειρά μέτρων, με μεγαλύτερα μερίδια Αμερικανών να θεωρούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως διχαστικά.
Ακόμη και σε χώρες όπου οι εκτιμήσεις για τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι σε μεγάλο βαθμό θετικές, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είχε κάποιες ολέθριες συνέπειες – ειδικότερα, οδήγησε σε χειραγώγηση και διχασμό εντός των κοινωνιών. Ένας μέσος όρος 84% στις 19 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα πιστεύει ότι η πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν διευκολύνει τους ανθρώπους να χειραγωγούν με ψευδείς πληροφορίες και φήμες. Μια πρόσφατη ανάλυση της ίδιας έρευνας δείχνει ότι ένα μέσο ποσοστό 70% στα 19 έθνη θεωρεί τη διάδοση ψευδών πληροφοριών στο Διαδίκτυο ως σημαντική απειλή, δεύτερη μόνο μετά την κλιματική αλλαγή σε μια λίστα παγκόσμιων απειλών.
Επιπλέον, ένας διάμεσος 65% πιστεύει ότι έχει κάνει τους ανθρώπους πιο διχασμένους στις πολιτικές τους απόψεις. Περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα λένε ότι έχει κάνει τους ανθρώπους λιγότερο ευγενικούς στον τρόπο με τον οποίο μιλούν για την πολιτική (μόνο περίπου το ένα τέταρτο λέει ότι έχει κάνει τους ανθρώπους πιο πολιτικούς).
Δεδομένης λοιπόν της χειραγώγησης, του διχασμού και της έλλειψης ευγένειας του διαδικτυακού κόσμου, τι είναι αυτό που σας αρέσει; Πώς μπορεί αυτή η τρομερή θάλασσα ψευδών πληροφοριών να είναι καλή για τη δημοκρατία; Μέρος της απάντησης μπορεί να είναι ότι δίνει στους ανθρώπους μια αίσθηση ενδυνάμωσης σε μια εποχή που λίγοι αισθάνονται ενδυναμωμένοι. Οι πλειοψηφίες σε όλες σχεδόν τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα λένε ότι το πολιτικό τους σύστημα δεν επιτρέπει σε ανθρώπους σαν αυτούς να ασκούν επιρροή στην πολιτική. Σε εννέα έθνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, επτά στα δέκα ή περισσότερα εκφράζουν αυτή την άποψη.
Οι διαδικτυακές πλατφόρμες μπορεί να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο ανίσχυροι με διάφορους τρόπους. Πρώτον, τα social media τους ενημερώνουν. Όπως τόνισε μια πρόσφατη έκθεση του Pew Research Center , οι πλειοψηφίες σε αυτές τις χώρες πιστεύουν ότι η ενημέρωση για τα εγχώρια και διεθνή γεγονότα είναι μέρος του να είσαι καλός πολίτης και είναι σαφές ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διευκολύνουν την ενημέρωση. Σχεδόν τα τρία τέταρτα λένε ότι το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κάνει τους ανθρώπους πιο ενημερωμένους για τα τρέχοντα γεγονότα στη χώρα τους καθώς και σε άλλες χώρες. Οι νέοι ενήλικες είναι ιδιαίτερα πιθανό να έχουν αυτές τις απόψεις.
Επίσης, οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες βλέπουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως αποτελεσματικό εργαλείο για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Οι πλειοψηφίες στις περισσότερες χώρες λένε ότι είναι τουλάχιστον κάπως αποτελεσματικό για την ευαισθητοποίηση του κοινού, την αλλαγή της γνώμης των ανθρώπων για ζητήματα, την παροχή προσοχής στους εκλεγμένους αξιωματούχους σε ζητήματα και τον επηρεασμό των πολιτικών αποφάσεων.
Για κάποιους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι επίσης μια διέξοδος έκφρασης. Στη Νότια Κορέα, για παράδειγμα, περίπου οι μισοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης λένε ότι μερικές φορές ή συχνά δημοσιεύουν ή μοιράζονται πράγματα στο διαδίκτυο σχετικά με πολιτικά ή κοινωνικά ζητήματα. Ωστόσο, στις άλλες χώρες που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, η ανάρτηση σχετικά με αυτά τα θέματα είναι λιγότερο συχνή και σε 12 έθνη, τέσσερα στα δέκα ή περισσότερα λένε ότι δεν δημοσιεύουν ποτέ για πολιτικά ή κοινωνικά θέματα. Αυτά είναι μεταξύ των σημαντικότερων ευρημάτων μιας έρευνας του Pew Research Center, που διεξήχθη από τις 14 Φεβρουαρίου έως τις 3 Ιουνίου 2022, σε 24.525 ενήλικες σε 19 χώρες.
Οι Αμερικανοί πιθανότατα λένε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν κακά για τη δημοκρατία
Οι πλειοψηφίες στα περισσότερα από τα έθνη που συμμετείχαν στην έρευνα πιστεύουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν καλό για τη δημοκρατία στη χώρα τους. Οι αξιολογήσεις είναι ιδιαίτερα θετικές στη Σιγκαπούρη, τη Μαλαισία, την Πολωνία, τη Σουηδία, την Ουγγαρία και το Ισραήλ, όπου το 65% ή περισσότερο έχει αυτήν την άποψη (για δεδομένα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι διεθνείς ερευνητικοί οργανισμοί αξιολογούν την ποιότητα της δημοκρατίας στις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, βλ. Παράρτημα Α ).
Αντίθετα, οι Αμερικανοί είναι οι πιο αρνητικοί για τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη δημοκρατία: το 64% λέει ότι ήταν κακό. Οι Ρεπουμπλικάνοι και οι ανεξάρτητοι που κλίνουν προς το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (74%) είναι πολύ πιο πιθανό από τους Δημοκρατικούς και τους Δημοκρατικούς (57%) να δουν τις αρνητικές επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο πολιτικό σύστημα.
Οι μισοί ή περισσότεροι λένε επίσης ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν κακά για τη δημοκρατία στην Ολλανδία, τη Γαλλία και την Αυστραλία.
Εκτός από το ότι είναι οι πιο αρνητικοί για την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη δημοκρατία, οι Αμερικανοί είναι σταθερά από τους πιο αρνητικούς στις εκτιμήσεις τους για συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν επηρεάσει την πολιτική και την κοινωνία. Για παράδειγμα, το 79% στις ΗΠΑ πιστεύει ότι η πρόσβαση στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει κάνει τους ανθρώπους πιο διχασμένους στις πολιτικές τους απόψεις, το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των 19 χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα.
Ομοίως, το 69% των Αμερικανών λέει ότι το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κάνει τους ανθρώπους λιγότερο ευγενικούς στον τρόπο με τον οποίο μιλούν για την πολιτική – και πάλι το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των εθνών στη μελέτη.
Για να συγκρίνουμε πώς το κοινό αξιολογεί τον αντίκτυπο του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην κοινωνία, δημιουργήσαμε ένα ευρετήριο που συνδυάζει απαντήσεις σε έξι ερωτήσεις σχετικά με το αν το διαδίκτυο κάνει τους ανθρώπους: 1) λιγότερο ενημερωμένους για τα τρέχοντα γεγονότα στη χώρα τους, 2) περισσότερο διχασμένους στις πολιτικές τους απόψεις, 3) λιγότερη αποδοχή ατόμων διαφορετικού υπόβαθρου, 4) ευκολότερη χειραγώγηση με ψευδείς πληροφορίες και φήμες, 5) λιγότερο ενημέρωση για τα τρέχοντα γεγονότα, 5) πολιτική.
Οι αρνητικές θέσεις σε όλες αυτές τις ερωτήσεις κωδικοποιήθηκαν ως 1, ενώ οι θετικές ή "χωρίς αντίκτυπο" κωδικοποιήθηκαν ως 0. Για κάθε ερωτώμενο, οι βαθμολογίες στο συνολικό δείκτη μπορεί να κυμαίνονται από 0, υποδεικνύοντας ότι δεν βλέπουν αρνητικές επιπτώσεις του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε αυτές τις ερωτήσεις, έως το 6, που σημαίνει αρνητική απάντηση και στις έξι ερωτήσεις. Δείτε το Παράρτημα Β για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας του ευρετηρίου.
Η εξέταση των δεδομένων με αυτόν τον τρόπο δείχνει τον βαθμό στον οποίο οι Αμερικανοί ξεχωρίζουν για την αρνητική τους άποψη για τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η μέση βαθμολογία μεταξύ των ερωτηθέντων στις ΗΠΑ είναι 3,05, η υψηλότερη –και επομένως η πιο αρνητική– στην έρευνα. Οι Ολλανδοί, οι Ούγγροι και οι Αυστραλοί ερωτηθέντες είναι επίσης πιο αρνητικοί από άλλους. Αντίθετα, οι Μαλαισιανοί, οι Ισραηλινοί, οι Πολωνοί και οι Σιγκαπούροι προσφέρουν λιγότερο αρνητικές αξιολογήσεις.
* η παρουσίαση εμπεριέχει στοιχεία από έρευνα της ιστοσελίδας pewresearch.org
