Σε καθεστώς περιπετειών τείνει να μπει εκ νέου η ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς οι δασμοί που φέρνει και έπειτα αποσύρει ο Ντόναλτ Τραμπ, δημιουργούν ένα κλίμα ευρείας αβεβαιότητας στη Γηραιά Ήπειρο.
Μία Ευρώπη η οποία από το 2020 και έπειτα δεν κάνει κάτι άλλο πέρα από το να μετρά τις πληγές που της αφήνουν πίσω οι συνεχείς κρίσης. Σηκώνοντας κεφάλι μετά τη περίοδο της πανδημίας, ήρθε η σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας να φέρει εντελώς νέα δεδομένα σε ότι αφορά την ενέργεια.
Πλέον, η επιβολή δασμών που επέβαλε ο Αμερικανός Πρόεδρος, παρά το γεγονός πως βρίσκονται σε ένα διάστημα προσωρινού ”παγώματος”, δημιουργούν εκ νέου προκλήσεις και εμπόδιο τα οποία ουδείς πλέον είναι σε θέση να γνωρίζει αν η Ευρώπη και τα όργανα της μπορούν να τα ξεπεράσουν.
Από κοντά παρατηρεί το φαινόμενο και η Ελλάδα, προσπαθώντας να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερες πρωτοβουλίες με βάση τον ρόλο της στο πανευρωπαϊκό στερέωμα. Προ ολίγων 24ωρων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε λόγο για μία win – win συμφωνία ανάμεσα σε Ευρώπη και ΗΠΑ, με τον Ντόναλντ Τραμπ να απαντά και να δηλώνει σύμφωνος με την πρόταση του Έλληνα Πρωθυπουργού.
Η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας
Αναμφίβολα τη περίοδο που διανύουμε η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται σταθερότητα, ωστόσο έχει απέναντι της μια σειρά από σοβαρές προκλήσεις.
Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κάτω από το 10% τον Ιούνιο του 2024, για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2009, αν και παραμένει υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η S&P αναβάθμισε το αξιόχρεο της Ελλάδας, επιστρέφοντας στην επενδυτική βαθμίδα, αν και το χρέος παραμένει υψηλό. Το δημόσιο χρέος παραμένει ιδιαίτερα υψηλό, αγγίζοντας το 200,7% του ΑΕΠ, το μεγαλύτερο στην ευρωζώνη.
Οι επενδύσεις παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, με το ΔΝΤ να επισημαίνει την ανάγκη αύξησης των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων για βιώσιμη ανάπτυξη. Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε τομείς με ισχυρή ανάκαμψη, προκαλώντας μισθολογικές πιέσεις και πληθωρισμό.
Ουδείς αρνείται πως η ελληνική οικονομία έχει σημειώσει πρόοδο μετά την κρίση, με ανάπτυξη και μείωση της ανεργίας. Ωστόσο, το υψηλό δημόσιο χρέος, οι περιορισμένες επενδύσεις και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού παραμένουν σημαντικές προκλήσεις. Η συνέχιση μεταρρυθμίσεων και η προσέλκυση επενδύσεων είναι κρίσιμες για την επίτευξη βιώσιμης και ισχυρής ανάπτυξης, με την κυβέρνηση ναι μεν να αποδέχεται το πρόβλημα, αλλά ταυτόχρονα να αδρανεί σε ότι αφορά την λήψη πρωτοβουλιών.
Δαμόκλειος Σπάθη η ακρίβεια
Ένα ζήτημα το οποίο παραδόξως το τελευταίο διάστημα έχει βγει εκτός ατζέντας, είναι αυτό της ακρίβειας. Οι τιμές στα βασικά προϊόντα δείχνουν μία τάση σταθεροποίησης το τελευταίο διάστημα, ωστόσο δεν παύουν να βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Το πρόβλημα φυσικά δεν αφορά κατ’ αποκλειστικότητα τους καταναλωτές, καθώς επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και την επιχειρηματικότητα.
Συγκεκριμένα η ακρίβεια προκαλεί αύξηση λειτουργικού κόστους. Ενέργεια, πρώτες ύλες, μεταφορές και ενοίκια έχουν ακριβύνει. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), που είναι η ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, έχουν πιεστεί περισσότερο γιατί έχουν λιγότερες “αντοχές”.
Ταυτοχρόνως, όπως είναι αναμενόμενο διακρίνεται και μείωση της αγοραστικής δύναμης. Οι καταναλωτές περιορίζουν τις δαπάνες, ειδικά σε μη αναγκαία προϊόντα/υπηρεσίες. Αυτό οδηγεί σε πτώση τζίρου, κυρίως στο λιανικό εμπόριο, την εστίαση και τις υπηρεσίες.
Την ίδια ώρα, η ασταθής εικόνα των τιμών δημιουργεί φόβο για επενδυτικές αποφάσεις. Νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) δυσκολεύονται να κάνουν προβλέψεις ή να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση.
Σε ότι αφορά τις επενδύσεις, μεγάλοι επενδυτές διστάζουν όταν το κόστος κεφαλαίου και η αβεβαιότητα για απόδοση αυξάνονται. Οι ξένοι επενδυτές εξετάζουν και άλλες χώρες με χαμηλότερο κόστος λειτουργίας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να έρχεται πολλές φορές δεύτερη ή και τρίτη ανάμεσα στις Βαλκανικές χώρες.
Πρόβλημα συγχρόνως προκαλεί και η κατάσταση αναφορικά με τα επιτόκια. Ο πληθωρισμός έφερε αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ, που σημαίνει ότι το κόστος δανεισμού αυξήθηκε για επιχειρήσεις και επενδυτικά σχήματα. Αυτό επηρεάζει ιδιαίτερα τις επενδύσεις σε ακίνητα, logistics, τουρισμό και ενέργεια. Έτσι, πολλές επενδύσεις μετατοπίζονται σε «ασφαλέστερους» τομείς, όπως ενέργεια, logistics και τουρισμός, και απομακρύνονται από πιο ριψοκίνδυνες αγορές ή καινοτόμες ιδέες.
Πόσο φοβίζουν οι δασμοί Τραμπ;
Το μεγάλο πλέον ερώτημα που πλανάται σαν σύννεφο πάνω από τον αθηναϊκό ουρανό, σχετίζεται με το κατά πόσο η επιβολή δασμών εκ μέρους του Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ελληνική οικονομία, και κατά κύριο λόγο να επαναφέρει την Ελλάδα σε περίοδο κρίσης και ύφεσης.
Επί του τούτου, αξίζει να σημειωθεί πως η Ελλάδα δεν έχει ισχυρό διμερές εμπόριο με τις ΗΠΑ, άρα το άμεσο πλήγμα από δασμούς είναι περιορισμένο. Παρ’ όλα αυτά , αν οι ΗΠΑ επαναφέρουν δασμούς σε ευρωπαϊκά προϊόντα (π.χ. αγροτικά), ορισμένοι εξαγωγικοί κλάδοι θα δεχτούν πίεση — κυρίως αγροτικά/μεταποιητικά.
Στο ενδεχόμενο που η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ μπουν ξανά σε εμπορική αντιπαράθεση, η αβεβαιότητα μπορεί να προκαλέσει αναπόφευκτα, μείωση επενδύσεων, αναστάτωση στις αγορές κεφαλαίου, πιέσεις στο ευρώ, και κατά κύριο λόγο πλήγμα στο τουρισμό. Το εν λόγω σενάριο είναι αυτό που απεύχεται περισσότερο η ελληνική κυβέρνηση.
Συμπερασματικά, οι δασμοί του Αμερικανού Προέδρου από μόνοι τους δεν αρκούν για να φέρουν την Ελλάδα σε νέα οικονομική κρίση. Η χώρα μας πλέον δεν είναι τόσο ευάλωτη όσο την περίοδο των μνημονίων. Ωστόσο, αν συνδυαστούν με παγκόσμια ύφεση, νέα ενεργειακή κρίση, γεωπολιτική αποσταθεροποίηση (π.χ. Ουκρανία, Μέση Ανατολή) και άνοδο των επιτοκίων, τότε η εύθραυστη ισορροπία της ελληνικής οικονομίας μπορεί να διαταραχθεί σοβαρά.
Από τη πλευρά του οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δηλώνει έτοιμο να αντιμετωπίσει την εν λόγω πρόκληση. Ίδια υπόσχεση βέβαια είχε δοθεί και κατά τη περίοδο της γεωπολιτικής αστάθειας που επέφερε η σύγκρουση Μόσχας – Κιέβου στα μέσα του 2022, με την ελληνική οικονομία εν τέλει να υποκύπτει στις πιέσεις και να αντιμετωπίζει έως και σήμερα ένα πρωτοφανές κύμα πληθωριστικής κρίσης.
Πλέον άπαντες γνωρίζουν πως η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι τόσο κρίσιμο, που το παραμικρό λάθος κοστίζει. Επομένως απαιτούνται οι απαραίτητες εκείνες ενέργειες που θωρακίσουν την οικονομία της χώρας στον ύψιστο βαθμό.
