Φήμες κυκλοφορούν στην Ευρώπη και αλλού ότι επίκειται τουρκο-ισραηλινή προσέγγιση ειδικά μετά από την νέα θεατρική στροφή της Τουρκίας προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Από την άλλη ο Πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ Αλ Άσαντ προσπαθεί να ανοίξει διαύλους επικοινωνίας με το Ισραήλ φοβούμενος την συνεχώς αυξανώμενη παρουσία των ιρανών σιιτών στην χώρα του. Τι τρέχει στην Μέση Ανατολή;
Τουρκο-ισραηλινή προσέγγιση;
Τις τελευταίες εβδομάδες, η Τουρκία βρέθηκε πολύ απομονωμένη από Ευρώπη, ΗΠΑ και Μέση Ανατολή. Αντιδρώντας σε αυτό ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποφάσισε να ξεκινήσει συνομιλίες με την Σαουδική Αραβία και να ξαναστείλει Τούρκο πρέσβη στο Τελ Αβίβ. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές η Άγκυρα διεξάγει μυστικές συνομιλίες με την Ιερουσαλήμ για να ξαναρχίσουν οι σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης της συζήτησης για έναν πιθανό αγωγό μεταξύ των δύο χωρών που θα χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου της Μεσογείου στην Ευρώπη.
Έμπειρα στελέχη όμως του υπουργείου εξωτερικών και των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ είναι πολύ προσεκτικά και προειδοποιούν την πολιτική ελίτ της χώρας να μην ενδώσουν στις προσπάθειες προσέγγισης της Τουρκίας θεωρώντας μία τέτοια κίνηση τώρα σοβαρό λάθος. Δεν έχει κανένα συμφέρον το Ισραήλ να διασώσει αυτήν την στιγμή την Τουρκία και να πέσει ξανά στην παγίδα της.
Εδώ και αρκετούς μήνες οι σχέσεις του Ισραήλ έχουν προχωρήσει αποφασιστικά με την Κύπρο, την Ελλάδα, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, ακόμη και την Αρμενία. Από την άλλη ισραηλινά ΜΜΕ ισχυρίζονται ότι το Ισραήλ σκέφτεται να ξαναρχίσει κανονικές σχέσεις με την Τουρκία. Αν και δεν προέκυψαν πολλά από αυτές τις φερόμενες συνομιλίες, οι αναφορές σχεδόν σίγουρα αύξησαν τις υποψίες στις πρωτεύουσες των νέων συμμάχων του Ισραήλ. Έτσι και εφόσον η Τουρκία και το Ισραήλ υποστήριξαν και οι δύο το Αζερμπαϊτζάν στη νίκη του έναντι της Αρμενίας, ανακλήθηκε π.χ. ο πρέσβης της Αρμενίας στο Τελ Αβίβ. Ενώ το Ισραήλ και η Τουρκία υποστηρίζουν το Αζερμπαϊτζάν για διαφορετικούς όμως λόγους, δεν είναι περίεργο ότι στην Ελλάδα, την Κύπρο, τα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο πολλοί αμφισβητούν την αξιοπιστία του συμμάχου τους στην Ιερουσαλήμ ειδικά μετά από αυτήν την σύγκρουση.
Ο αληθινός στόχος της Τουρκίας ήταν και παραμένει η γενική απομόνωση του Ισραήλ. Έτσι όπου υπάρχουν αντιισραηλινές εκστρατείες, αυτές χρηματοδοτούνται βασικά με χρήματα του Κατάρ και της Τουρκίας. Από την άλλη η Τουρκία με τις μυστικές της υπηρεσίες έχει παραβιάσει ισραηλινές ιστοσελίδες ειδήσεων, διώχνει ισραηλινό ερευνητικό σκάφος που πραγματοποιεί εξερεύνηση φυσικού αερίου, υπονομεύει τους περιφερειακούς εταίρους του Ισραήλ και απειλεί να κατακτήσει το Τελ Αβίβ και να «απελευθερώσει» την Ιερουσαλήμ, μια πόλη που ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι είναι τουρκική. Η συμφωνία για την ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και ψευδοκυβέρνησης της Λιβύης στοχεύει να ανατρέψει την ιδέα του αγωγού φυσικού αερίου του Ισραήλ μέσω της Κύπρου στην Ευρώπη, ενός αγωγού όμως που είναι κρίσιμος για τα μελλοντικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα του Ισραήλ. Επιπλέον, ο νέος πρεσβευτής της Άγκυρας στο Ισραήλ θεωρείται έντονα αντι-σιωνιστής.
Η φιλοξενία των ηγετών της Χαμάς από την Άγκυρα, η οποία συνεπάγεται τη χορήγηση υπηκοότητας και τη δυνατότητα να σχεδιάζουν τρομοκρατικές ενέργειες και κυβερνοεπιθέσεις εναντίον του Ισραήλ από την τουρκική επικράτεια, είναι μία ακόμη τρανταχτή απόδειξη ότι η Τουρκία δεν είναι φίλος του Ισραήλ. Είναι ένας όλο και πιο επικίνδυνος περιφερειακός αντίπαλος και ταραχοποιός που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, αποσταθεροποιεί τις χώρες, διαπράττει εγκλήματα πολέμου και υποστηρίζει τη διεθνή τρομοκρατία. Έτσι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες του Ισραήλ γνωρίζουν πλέον καλά με ποιόν έχουν να κάνουν, δεν υποτιμούν την Τουρκία και γνωρίζουν καλά ότι εάν το Ισραήλ θέλει να συνεχίσει να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τις γειτονικές χώρες σε ολόκληρη την περιοχή και να θέσει τέρμα στην αστάθεια της Μέσης Ανατολής, θα πρέπει να απορρίψει τις φιλοφρονήσεις και τα κόλπα της Άγκυρας.
Ισραήλ και Συρία ενάντια στο σιιτικό Ιράν;
Ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ Αλ Άσαντ, ο οποίος τώρα βλέπει την ιρανική παρουσία στη χώρα του ως βάρος, θέλει να εκδιώξει την Τεχεράνη από το συριακό έδαφος και έχει συνειδητοποιήσει ότι η επίτευξη αυτού του στόχου θα απαιτήσει τη συμμετοχή του Ισραήλ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ακούγονται μυστικές επαφές μεταξύ των δύο χωρών.
Σε πρόσφατη έκθεση που δημοσιεύτηκε πριν από ένα μήνα στην ιστοσελίδα Ελάφ, την πρώτη διαδικτυακή αραβική εφημερίδα, που ιδρύθηκε το 2001 από Σαουδάραβα επιχειρηματία με έδρα το Λονδίνο και είναι γνωστή για την αξιοπιστία της και την αποφυγή σκανδάλων όπως και για την δημοσίευση ακόμη και άρθρων από Ισραηλινούς συγγραφείς, διαβάζουμε σε συνέντευξη της 23ης Δεκεμβρίου 2020, ότι αξιωματικός του Γενικού Επιτελείου των Ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής:
«Όταν ο Άσαντ είχε πρόβλημα με το ISIS ζήτησε την βοήθεια των Ιρανών. Μετά την ήτταν του ISIS όμως το Ιράν μετατράπηκε σε βάρος τόσο για την Συρία όσο και για την Ρωσία. Η Συρία θέλει τώρα να επιστρέψει στους κόλπους του κατά πλειοψηφία σουνιτικού Αραβικού Συνδέσμου από το οποίο ευελπιστεί να ενισχυθεί οικονομικά. Ο Άσαντ χρειάζεται χρήματα πρώτον για να πληρώσει τους Ιρανούς και να φύγουν από τη Συρία και δεύτερον για να ενισχύσει το καθεστώς του. Από την άλλη εύχεται το Ισραήλ να τον βοηθήσει να προσεγγίσει τις ΗΠΑ. Οι Ρώσοι, επίσης, βλέπουν το Ισραήλ ως γέφυρα προς τις ΗΠΑ, τα Εμιράτα του Κόλπου και τον άξονα των Σουνιτών. Ο Άσαντ φοβάται ότι αν πέσει η κυβέρνησή του δεν θα υπάρξει διάλογος με το Ισραήλ. Γι αυτό είναι τώρα διατεθειμένος να μιλήσει μαζί του, προκειμένου να ενισχύσει την θέση του, να αντισταθμίσει το οικονομικό χρέος προς το Ιράν, και να δημιουργήσει μια κατάσταση μη πολέμου με το Ισραήλ, και αργότερα να ξεκινήσει ενδεχομένως τις διαπραγματεύσεις για το Γκολάν.»
Από αυτά είναι πλέον σαφές ότι ο Άσαντ δεν βλέπει κανένα λόγο για τον οποίο το Ιράν να πρέπει να παραμείνει στη Συρία. Αλλά ούτε και οι Ρώσοι θέλουν την Τεχεράνη και τους ανθρώπους της στη Συρία. Τα συμφέροντα της Μόσχας είναι: 1) η αποκατάσταση του συριακού καθεστώτος με την εξεύρεση λύσης για τον θύλακα Ιντλίμπ και για τις χιλιάδες ισλαμιστές αντιπάλους του Άσαντ που πολιορκούνται και κρύβονται εκεί, 2) να βρει μια λύση στο κουρδικό πρόβλημα με τρόπο που θα βγάλει την Τουρκία από τη Συρία και από τη σύγκρουσή της με τους Κούρδους και 3) να βρει λύση στο ιρανικό πρόβλημα, ώστε το Ισραήλ να σταματήσει τις στρατιωτικές του επιθέσεις στη Συρία.
Το πρωταρχικό συμφέρον του Κρεμλίνου είναι να απομακρύνει τις στρατιωτικές του δυνάμεις από τη χώρα, καθώς η συνεχιζόμενη ρωσική παρουσία στη Συρία επιβαρύνει την ρωσική οικονομία. Όσο πιο γρήγορα η Συρία επανέλθει σε καθεστώς λειτουργικού κράτους, τόσο πιο γρήγορα η Μόσχα μπορεί να αποσύρει τα στρατεύματά της. Επιπλέον, η Ρωσία θέλει να επιταχύνει την παραγωγή συριακού φυσικού αερίου από τον βυθό της Μεσογείου, ώστε η Δαμασκός να πληρώσει τα χρέη της για τη βοήθεια που της έχει δώσει η Ρωσία τα τελευταία χρόνια.
Στις 14 Ιανουαρίου 2021, η εφημερίδα Αλ Σίρα ανέφερε μια συνάντηση μεταξύ μιας ισραηλινής αντιπροσωπείας και εκπροσώπων του Άσαντ στη βάση Χμέϊμιμ της Ρωσίας κοντά στο λιμάνι της Λατάκιας στη βόρεια Συρία. Αυτό συνέβη αφού είχε ήδη πραγματοποιηθεί τουλάχιστον μία συνάντηση μεταξύ Συριακών και Ισραηλινών εκπροσώπων στην Κύπρο. Αυτή η έκθεση δημοσιεύθηκε εκ νέου στις 18 Ιανουαρίου στην εφημερίδα Αλ Σαρκ Αλ Άουσατ με έδρα το Λονδίνο, η οποία πρόσθεσε και τα ονόματα εκείνων που συμμετείχαν στη συνάντηση.
Από Συριακής πλευράς, οι συμμετέχοντες ήταν ο επικεφαλής του Γραφείου Εθνικής Ασφάλειας, ο στρατηγός Άλι Μαμλούκ, και ο σύμβουλος των υποθέσεων ασφαλείας του Άσαντ Μπασάμ Χασάν. Από Ισραηλινής πλευράς, ήταν ο στρατηγός ε.α. Γκάντι Άϊζενκοτ και ο Άρι Μπεν Μενάσε, πρώην ανώτερος αξιωματούχος της Μοσάντ. Οικοδεσπότης ήταν ο Ρώσος στρατηγός Αλεξάντρ Τσαϊκόφ. Σύμφωνα με την έκθεση, τα ζητήματα που προέκυψαν στη συνάντηση ήταν εξαιρετικά παρόμοια με αυτά που τέθηκαν κατά την ενημέρωση που έδωσε ο αξιωματικός του Γενικού Επιτελείου στην εφημερίδα Ελάφ.
Παρόλο που οι λεπτομέρειες ενδέχεται να μην είναι απολύτως ακριβείς ή πλήρεις, φαίνεται όμως ότι πραγματοποιούνται εντατικές επαφές Ισραήλ-Συρίας στο παρασκήνιο. Αυτές οι συνομιλίες θα αφορούν επίσης τα υψίπεδα του Γκολάν (εάν δεν το έχουν ήδη κάνει), και μια από τις αναφορές μίλησε για την πιθανότητα το Ισραήλ να παραδώσει στη Συρία τον έλεγχο των χωριών όπου διαμένουν Δρούζοι στο Γκολάν.
H μεγαλύτερη πρόκληση για τον Πρόεδρο Άσαντ είναι να αποκαταστήσει στην χώρα του τις υποδομές, την βιομηχανία, να ξαναχτίσει τις πόλεις και τις γειτονιές, πολλές από τις οποίες καταστράφηκαν πλήρως ή εν μέρει κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Αυτή η προσπάθεια θα διαρκέσει δεκαετίες και θα απαιτήσει τεράστια ποσά στα οποία δεν έχει πρόσβαση η χώρα, ιδίως εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης που προκλήθηκε από την κρίση του κορωνοϊού. Οι μόνες πηγές άντλησης χρημάτων στον κόσμο αυτή τη στιγμή βρίσκονται στην Κίνα και στον Περσικό Κόλπο.
Δεν είναι όμως σαφές πόσο θα ήθελε η Μόσχα να βλέπει την Κίνα, η οποία πάντα διψά για ενέργεια, να επανέρχεται στην Συρία. Ίσως τα χρήματα από τον Κόλπο της είναι προτιμότερα, καθώς δεν θα συνοδεύονται από φιλοδοξίες για πολιτική ηγεμονία. Γι 'αυτό η Ρωσία τάσσεται υπέρ της αναθέρμανσης των σχέσεων μεταξύ Συρίας και Ισραήλ: η Ιερουσαλήμ θεωρείται πλέον πύλη προς τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν. Και αν οι σχέσεις Άσαντ και των ΗΑΕ απομακρύνουν τον Σύριο πρόεδρο από τους Ιρανούς, τότε αναμφίβολα αυτό συνάδει με τα ρωσικά συμφέροντα.
